Hoogsensitief – Anders Bekeken – Chronische ziektes en hyperemotionaliteit

Hoogsensitief – Anders Bekeken (Aanvulling 17) –

Chronische ziektes en hyperemotionaliteit

In een boek over de ziekte van Lyme las ik de volgende uitspraak: ‘Lyme maakt mensen hooggevoelig’. Ik begrijp waar deze uitspraak vandaan komt, maar ze behoeft meer dan enige nuancering. Naar mijn gevoel zijn er twee mogelijkheden indien iemand getroffen wordt door een ziekte zoals Borreliase (Lyme) die het lichaam langzaam sloopt met veel pijn en vooral een enorme vermoeidheid tot gevolg:

1/ Gewoon gevoelige mensen kunnen er zeer emotioneel door worden, wat logisch is wegens hun toegenomen kwetsbaarheid. Net zoals hoogsensitieve personen worden ze gedwongen om veel meer op hun grenzen te letten, omdat ze veel minder aankunnen dan voordat ze ziek werden. De combinatie van heftige, moeilijk te bedwingen emoties en heel rap overprikkeld geraken, lijkt uiterlijk sterk op hoogsensitiviteit, maar er is één cruciale factor die niet zomaar verandert, namelijk de mate waarin men empathisch functioneert. Het vermogen om mee te beleven met andermans emoties, aan te voelen wat er in een ander omgaat en de neiging om zich daar spontaan aan aan te passen blijft in hun geval quasi onveranderd. Wel leidt hun ziekte-ervaring ertoe dat ze zich beter kunnen inbeelden hoe het voor andere mensen is die met iets gelijkaardigs worstelen, wat ze voorheen niet noodzakelijk konden. Hierbij gaat het echter om ‘theoriy of mind’ – het mentaal construeren van een getrouw beeld van hoe een ander functioneert – en niet om toegenomen rechtstreeks empathisch inlevingsvermogen.

2/ Hoogsensitieve mensen die voordat ze ziek werden konden terugvallen op een goed ontwikkeld compensatiemechanisme voor overprikkeling, kunnen dit nu niet meer. Hooggevoelige mensen met veel wilskracht en een sterke mentale controle, kunnen veel langer en vaker over hun grenzen gaan en het onderuitgaan ten gevolge van overprikkeling uitstellen, dan hoogsensitieven die daar niet op terug kunnen vallen. Hun slopend ziektepatroon eist nu echter alle mentale controle en wilskracht op om simpelweg te blijven functioneren. Er blijft maar weinig meer over om met overprikkeling om te gaan.

Het gaat hierbij niet enkel om de ziekte van Lyme, maar evengoed om klierkoorts, fibromyalgie en tal van andere ziektes en syndromen die de levenskracht ondermijnen. Bij hooggevoelige mensen haalt dit hun compensatiemechanismen ten opzichte van overprikkeling onderuit waardoor ze veel openlijker, herkenbaarder en uitdrukkelijker hoogsensitief blijken te zijn dan voorheen zichtbaar was. Bij gewoon gevoelige mensen leidt dit tot een toegenomen emotionaliteit en een verminderde prikkelbestendigheid.

In dat verband kom ik graag nog eens terug op een semantisch probleem dat ontstaan is doordat meer en meer specialisten net dit onderscheid willen benadrukken tussen enerzijds hoogsensitiviteit en anderzijds heftige emotionaliteit bij gewoon gevoelige mensen, door in het ene geval van ‘hoogsensitiviteit’ te spreken en in het andere geval van ‘hooggevoeligheid’. Persoonlijk hou ik het in dat laatste geval liever bij ‘hyperemotionaliteit’ als er dan toch per se een naam moet worden opgeplakt en wel om twee redenen:

Ten eerste zijn hoogsensitief en hooggevoelig in taalkundig opzicht simpelweg synoniemen omdat sensitief en gevoelig nu eenmaal exact hetzelfde betekenen. Ten tweede werd de term ‘high sensitive’, die reeds in de jaren negentig van de vorige eeuw door Elaine Aron geïntroduceerd werd, systematisch vertaald als ‘hooggevoelig’. ‘Hooggevoeligheid’ is nu reeds decennia ingeburgerd als Nederlandse naam voor het psychisch fenomeen dat door haar als eerste in zowel de wetenschappelijke als de gevulgariseerde psychologische literatuur werd geïntroduceerd. Deze naam nu reserveren voor een ander psychologisch mechanisme, leidt enkel tot verwarring. 



*******

Deze tekst vormt een aanvulling bij

Hoogsensitief – Anders Bekeken, tweede verbeterde druk

ISBN 9789077101124