Narcistische strategieën
Een veel voorkomende misvatting over narcisten is dat het om mensen gaat die systematisch terugvallen op toxisch gedrag zoals daar zijn: de zwarte piet doorschuiven, hun verantwoordelijkheid ontkennen, anderen kleineren, feiten omdraaien om op die manier hun gelijk te ‘bewijzen’, zichzelf beter voordoen dan een ander, anderen lomp behandelen, met de verdiensten van anderen weglopen, mensen negeren om hen te intimideren en andere gedragingen die op een ‘rekbaar’ geweten wijzen. Alhoewel dit alles eigen is aan het gros van de narcisten en bij sommigen onder hen hun gedragsrepertoire grotendeels bepaalt, is dit niet de essentie van hoe ze functioneren.
In de kern draait hun gedrag rond het verwerven van aandacht en bevestiging, ter compensatie van een geschonden zelfbeeld. Deze behoefte heeft het karakter van een onbedwingbare verslaving. Hiervoor passen ze meerdere strategieën toe. De drie belangrijkste zijn: verleiding, controle en toxisch gedrag. Let hierbij op de volgorde: toxisch manipulatief gedrag, in al zijn facetten, komt pas op de derde plaats!.
Dit heeft als consequentie dat narcisten die over veel psychologisch inzicht beschikken extreem bekwaam kunnen worden in het verleiden. Dit doen ze door hun omgeving te charmeren, diensten te verlenen en op een opvallende manier bevestiging te geven daar waar ze voelen dat dit impact heeft. Door zich daarenboven onmisbaar te maken en zodoende op een subtiele manier alle sociale situaties waarin ze terechtkomen te controleren, hebben ze zelden of nooit de nood om terug te vallen op toxisch gedrag. Zonder asociaal gedrag komen ze immers nog het best van al aan hun trekken.
Maar er zijn altijd uitzonderlijke situaties waarbij ze geconfronteerd worden met mensen die niet voor hun verleidingstechnieken vallen en die hun sociale dominantie als hinderlijk ervaren. Dergelijke mensen ontsnappen niet alleen zelf aan hun sociale controle, maar dreigen deze ook in ruimere kring te ondermijnen. In dat geval gaan ze over tot de minst opvallende vorm van toxisch gedrag, namelijk hen totaal negeren.
Dit is tezelfdertijd een van de meest heftige manipulatieve gedragspatronen die tot het menselijk repertoire behoren. Ons archaïsch overlevingsinstinct linkt genegeerd worden immers aan uitgesloten worden. Dit was de ergste straf in oorspronkelijke samenlevingen en stond gelijk aan een terdoodveroordeling.. De dreiging om uit een vaste sociale groep gestoten te worden wekt een instinctieve angst op omdat we in oorspronkelijke samenlevingen volledig afhankelijk waren van onze groep om te kunnen overleving.
Ook al is dit in een hedendaagse context absoluut niet het geval, we neigen er toch automatisch toe ons er zeer ongemakkelijk bij te voelen en er al het mogelijke aan te doen om dit terug ongedaan te maken.
In een leefgroep van jagers-verzamelaars was genegeerd worden een sociale straf die door iedereen gezien werd. Maar in een hedendaagse sociale context kan zoiets voor de buitenwereld quasi geruisloos gebeuren, waarbij enkel de geviseerde personen hier last van hebben en andere mensen het niet of amper opmerken. Wanneer dit toch door enkelingen opgemerkt wordt, leidt dit eerder tot de interpretatie dat de genegeerde personen een probleem hebben dan de goed gecamoufleerde narcist met wie niemand anders immers een probleem heeft. Het volgende voorbeeld kan dit alles verduidelijken:
Een man had zich opgewerkt tot verantwoordelijke van een kleinschalig alternatief schooltje, dat lager onderwijs aanbood op een kindvriendelijke manier. Alhoewel hij in naam niet de directeur was, gebeurde er niets zonder dat het eerst met hem werd overlegd. Hij was zeer belezen en bekwaam op pedagogisch vlak en investeerde meer tijd in zijn werk dan de uren waarvoor hij betaald werd. Daarnaast organiseerde hij heel wat buitenschoolse activiteiten waarbij ook de ouders van de leerlingen betrokken werden. Bij alles wat met de school te maken had, was hij het beminnelijke middelpunt van alle aandacht.
Van zijn partner kreeg hij hier alle ruimte voor. Deze was maar al te blij dat zo iemand voor haar wilde kiezen. Ook al stonden hun gezamenlijke activiteiten heel vaak in functie van het schoolgebeuren – het alternatief voor haar was vele avonden alleen thuis zitten – toch klaagde ze hier nooit over. Geen van beiden had een kinderwens, dus daar was ook al geen voedingsbodem voor enige frictie.
Deze man kwam volkomen aan zijn trekken wat betreft zijn niet te stillen honger naar aandacht en bevestiging, door een combinatie van zijn niet geringe bekwaamheid in combinatie met alle initiatieven die hij nam. Hierdoor kon hij controle uitoefenen over zowat elk sociaal gebeuren waarin hij zich begaf. In al zijn contacten gedroeg hij zich charmant, deelde hij complimentjes uit en zette hij zijn scherp psychologisch inzicht in om te beslissen tegen wie hij wat zei en aan wie hij wat vroeg. Hij waakte er tevens over geen egoïstisch gedrag ten toon te spreiden.
Desondanks ging het heel af en toe toch mis. Tijdens een oudercontact kreeg hij bv een kritische vraag over waarom hij met bepaalde gevoeligheden van een van zijn eigen leerlingen onvoldoende rekening had gehouden. Hier gaf hij een uitleg aan die erop neerkwam dat het niet aan hem was om de overgevoeligheid van die leerling in stand te houden, waarmee hij suggereerde dat de ouders dit wel deden. In het vervolg kregen deze ouders bij sociale aangelegenheden een slappe handdruk met afgewend gezicht, terwijl hij met alle andere mensen geanimeerd in gesprek ging. Tijdens een ander voorval stelde een nieuwe leerkracht voor om zelf ook eens iets te organiseren en daar de hele verantwoordelijkheid voor op zich te nemen. Dit wimpelde hij af met als reden dat de agenda reeds veel te vol zat. Enkele weken later kwam iemand anders aandraven met een voorstel waarbij hij als jurylid zou fungeren in een ludieke kwis, een rol waarvoor hij veel aandacht zou krijgen. Hiervoor was plots wel plaats in de agenda.
Ook zijn schoonzus stelde zich vaak kritisch tegenover hem op. Zij werd echter weggezet als iemand met een problematische neiging tot afgunst en werd zoveel mogelijk uit familiale aangelegenheden geweerd.
Narcisme kan in allerlei persoonlijkheidstypes ingebed zitten. Indien narcisme gepaard gaat met het nodige psychologische inzicht én de uiterlijke omstandigheden zitten volledig mee, kan het grotendeels onder de radar blijven. Een narcist die asociaal gedrag weet te vervangen door dominant sociaal gedrag en zich quasi enkel nog begeeft in sociale situaties die hij zelf creëert, onder controle heeft en waarvan hij op voorhand weet dat hij bewierookt zal worden, kan zich een hypersociaal imago aanmeten en wordt door de meeste mensen niet herkend als narcist. Dergelijke mensen houden de regie over hun sociaal leven indien mogelijk tot op hun sterfbed in de hand.
Alleen de mensen die zich niet laten charmeren omdat ze door de lege huls van de verleiding heen kijken en die niet meedoen met het voortdurend openlijk geven van bevestiging, krijgen een scheut kwetsend manipulatief gedrag te verwerken. Zij botsen echter op ongeloof als ze hiermee naar buiten komen. In het beste geval wordt dit vergoelijkt (iedereen kan toch eens fouten maken) en niet gezien voor wat het is, namelijk een uiting van inherent narcisme.
********************************************************************************
Deze tekst is een aanvulling op mijn boek 'Psychopathie en Narcisme'. ISBN 9789077101216.
Dit boek kan in elke boekhandel of internetboekhandel besteld worden.
De volledige titel van het boek is: Karmische Psychologie Deel 4: Aarde en Schaduw, Boek 3 - Psychopathie en Narcisme.
Op mijn website www.henkcoudenys.be vind je een overzicht van alle boeken die ik reeds heb gepubliceerd. Wie een boek koopt, helpt me om in leven te blijven en te blijven schrijven, uitgeven en op die manier mijn inzichten met anderen te delen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten