Hoogsensitief - Anders Bekeken: Een introductie tot het boek

Hoogsensitief - Anders Bekeken (ISBN: 9789077101124)

Voor de mensen die dit boek nog niet kennen volgen hier enkele hoofdstukken en op het eind de inhoudstafel van het boek. 

 

Hoogsensitiviteit, relaties en valkuilen

De ideale partner voor een hoogsensitief persoon is gevoelig maar niet hooggevoelig, heeft een stabiele persoonlijkheid zonder al te sterke schaduwkanten en is goed geaard. Zo iemand is gevoelig genoeg om zich in te kunnen leven in de sterke emotionaliteit en de intense empathie die met hooggevoeligheid gepaard gaat, maar geraakt niet snel uit zijn evenwicht van de heftige emoties en reacties op prikkels van zijn partner.

Ideaalplaatjes zijn zelden van deze wereld, maar in dit geval hebben we een ideaalbeeld nodig als referentie. Het laat ons toe te begrijpen wat er in veel relaties tussen hoogsensitieven en hun partners misgaat en waarom.

Wie hooggevoelig is, wordt vaak misbegrepen. In een relatie is begrepen worden even belangrijk als graag gezien worden en geaccepteerd worden zoals je bent. De partner van een hooggevoelig persoon moet zelf gevoelig genoeg zijn, want is anders niet in staat de intense emotionele wisselwerking te ontvangen waarmee elk hoogsensitief mens in relatie gaat. Maar door zelf net wat meer buffer te hebben ten opzichte van prikkels, door zelf net wat minder heftig te reageren, wordt de overgevoeligheid van de partner gerelativeerd. De aarding zorgt op momenten van overprikkeling voor de broodnodige rust, die vervolgens op de hooggevoelige partner overslaat. Dit leidt tot stabiliteit in de relatie. 

 

Empathie en sympathie

Hooggevoelige mensen hebben een sterker ontwikkeld empathisch vermogen dan de gemiddelde mens. Empathie is een menselijke eigenschap die ons toelaat ons in een ander te verplaatsen, niet mentaal maar door mee te beleven wat een ander meemaakt. Dit gaat van meedenken met wat een ander denkt, over emoties en gevoelens van een ander overnemen, tot meetrillen op lichamelijk niveau. In dat laatste geval neemt je lichaam fysieke sensaties over van een ander. Het kan hierbij zowel om genot gaan als om lichamelijke klachten. ‘Overnemen’ is eigenlijk niet het juiste woord. Het is niet omdat je bv met iemands hoofdpijn meetrilt en daardoor ook zelf hoofdpijn ervaart, dat die ander zijn hoofdpijn kwijt is. Je hebt het de ander dus niet uit handen
genomen. Empathie leidt gewoonweg tot het intensief delen van
ervaringen.

Andermans negatieve ervaringen meebeleven kan zeer belastend zijn en die ander heeft er geen baat bij. De positieve intentie van het feit dat dit gebeurt, is jou er op attent maken dat die ander met iets zit. Het is belangrijk om dit te registreren, zodat je er rekening mee kunt houden of zelfs actie kunt ondernemen om die ander te helpen, maar je moet er dan wel opnieuw afstand van kunnen nemen.

Dit laatste is lang niet vanzelfsprekend indien je behept bent met een overdosis aan empathische begaafdheid. De eerste stap tot afstand nemen is misschien wel de moeilijkste: je moet beseffen dat het inderdaad zo kan zijn dat die emotie, pijn of geladenheid die je voelt niet van jou is. Ten tweede moet je beseffen van wie ze dan wel is. Het gaat vrijwel altijd om iemand met wie je net contact hebt gehad, met wie je in gedachten bezig bent of die met jou bezig is. Soms zal het nodig zijn om via visualisatietechnieken jouw energie en aandacht van die ander te scheiden, alvorens je voldoende afstand hebt. Dit kan het geval zijn als je vermengt met iemand met wie je een sterke wezenlijke band hebt. Op dit punt aangekomen, ontstaat er meestal reeds opluchting en verdwijnen de symptomen. Daarna kun je beslissen wat je doet in reactie op wat je nu weet.

Andermans ervaringen meebeleven, kan tot veel verwarring leiden. Wat is nu van mij en wat niet? Of: hoeveel van die lading die ik nu voel is van mezelf? Het is immers zo dat we het gemakkelijkst
vermengen met emotionele ladingen die ook in onszelf leven.

Heb je bv de neiging om te hypochonderen en je dus zorgen te maken over je gezondheid en je komt in contact met iemand die net zwaar bezorgd is over de nakende uitslag van een medisch onderzoek, dan is er veel kans dat jouw angstlading samensmelt met die van hem of haar. Jouw angst wordt er veel groter door dan hij in werkelijkheid is. Door te beseffen wat er gebeurt, kan jouw hypochondrische lading in dit geval weer
inkrimpen tot zijn ware proporties.

Het probleem is dat hooggevoelige mensen dergelijke ervaringen niet alleen hebben met mensen die ze graag hebben, maar zelfs met mensen die ze niet kunnen uitstaan. Empathie mag bijgevolg niet verward worden met sympathie. Als je sympathie voelt voor iemand, kun je tezelfdertijd empathisch meeleven met die persoon, maar het hoeft niet. Sympathie houdt een positief oordeel in over een ander, dat recht uit het hart komt. Het is een spontaan emotioneel geladen oordeel. Empathie daarentegen, oordeelt niet. Je kunt empathisch meebeleven met zowel mensen die je sympathiek vindt als met mensen die je koud
laten en zelfs met diegenen die je uitgesproken antipathiek vindt.

Veel hooggevoelige mensen verwarren empathie met sympathie. Wegens het feit dat ze meevoelen met iemand, maken ze zichzelf wijs dat dit automatisch betekent dat ze die persoon graag mogen. Op die manier ontstaan zowel vriendschappen als intieme relaties die voor niemand goed zijn. Veel hooggevoelige mensen blijven bij een partner met wie ze zich niet verbonden voelen of houden vriendschapsbanden in stand met mensen die hen niets teruggeven.

‘Ik ben met hem getrouwd uit medelijden,’ hoor je dan bv of ‘ik voelde zodanig mee met zijn eenzaamheid dat ik besloot het toch maar niet uit te maken.’

Het is niet omdat je iemand rechtstreeks aanvoelt, dat je die persoon ook graag mag.

Slachtoffers van extreem misbruik en extreme mishandeling bv, zijn uiterst empathisch ingesteld ten opzichte van hun daders. Ze moeten ook wel, omdat hun overlevingskansen grotendeels afhangen van hoe goed ze aanvoelen in welke stemming de dader is en wat hij van hen verlangt, zodat ze er met zo weinig mogelijk kleerscheuren vanaf komen. Dergelijke slachtoffers houden echt niet van hun beulen, ze vinden ze zelfs niet sympathiek, hoe sterk ze elkaar ook aanvoelen.

Emotionele en zintuiglijke hoogsensitiviteit + de verschillen met autisme

Het basiskenmerk van hoogsensitieve mensen is hun intens ontwikkeld vermogen om gevoelsmatig mee te beleven met een ander - wat meestal met empathie wordt aangeduid - en de intensiteit waarmee ze emotioneel in wisselwerking gaan. Hun emotionele prikkelbaarheid en de heftigheid van hun emoties overstijgen ruimschoots het gemiddelde. Het tweede is het gevolg van het eerste: wie intens geprikkeld wordt heeft intensieve emoties nodig ter verwerking van de prikkels.

Deze emotionele hooggevoeligheid gaat vrijwel altijd samen met een even sterke zintuiglijke hooggevoeligheid. Ogen reageren intenser op licht, geluiden worden scherper gehoord, het reukorgaan registreert meer nuances, smaken zijn subtieler, maar vooral de huid reageert intenser op aanraking, koude, warmte, pijn en ook op elektromagnetische velden.

Bij goed geaarde hoogsensitieve personen breidt deze gevoeligheid zich uit tot een zeer intens lichaamsbewustzijn, waarbij men het contact met de inwendige organen zeer bewust beleefd. In combinatie met een gebrekkige aarding daarentegen, zorgt de lichamelijke hooggevoeligheid voor veel problemen met de inwendige organen. Deze zijn niet zelden van psychosomatische aard. De zintuiglijke prikkelgevoeligheid van hoogsensitieve personen heeft zijn basis in een zenuwstelsel dat gevoeliger is dan gemiddeld.

Indien hooggevoelige mensen blootgesteld worden aan intense zintuiglijke prikkels, intense emotionele prikkels of een combinatie van beide, ontstaat een sterke behoefte om tot rust te kunnen komen in een prikkelarme omgeving. Ze trekken zich bijgevolg sneller terug dan anderen en houden regelmatig mini-retraites tijdens dewelke het emotioneel verwerkingssysteem voor het herstel van innerlijk evenwicht zorgt. Al wat men heeft meegevoeld dient verwerkt te worden, evenals alle
emoties die door zintuiglijke prikkels werden opgewekt.

Er bestaan ook autistische mensen die zintuiglijk hooggevoelig zijn. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, is dit geen algemeen kenmerk van autisme. Maar zij die er last van hebben, hebben het zeer moeilijk omdat de intens beleefde zintuiglijke prikkels allerlei emoties opwekken die ze niet kunnen verwerken. Een basiskenmerk van autisme is immers dat het emotionele verwerkingssysteem niet naar
behoren functioneert. Vreugde, verdriet noch kwaadheid leiden tot
opluchting achteraf.

Hooggevoelige mensen daarentegen, kunnen in geval van zintuiglijke overprikkeling terugvallen op een zeer heftig emotioneel verwerkingssysteem. Hierdoor kan de zintuiglijke gevoeligheid uiteindelijk een geïntegreerde plaats krijgen in hun manier van functioneren. De positieve effecten ervan kunnen even goed beleefd en ontvangen worden als dat men er de negatieve effecten van ondergaat. Muziek kan bv luid en intens zijn maar gelijktijdig ook enorm ontroerend. Soms is het te heftig maar op andere momenten kun je je eraan opladen.

Zintuiglijk overgevoelige autisten kunnen echter nooit met hun lichamelijke overgevoeligheid leren omgaan en dus zijn potentieel positieve prikkels voor hen even bedreigend als eenzijdig negatieve prikkels. Luide muziek is altijd alleen maar te heftig en nooit iets wat tezelfdertijd ontroert. Qua beleving is er voor hen niet echt een verschil met blootgesteld worden aan het gedreun van een pneumatische breekhamer. Dergelijke autistische mensen doen er alles aan om zintuiglijke overprikkeling te vermijden, net zoals ze allerlei strategieën ontwikkelen om emotionele prikkeling uit de weg te gaan. Uiteraard geldt dit niet voor mensen met autisme die niet zintuiglijk hooggevoelig zijn: zij zijn enkel gefixeerd op het vermijden van emotionele prikkels.

Autistische mensen genieten vooral van voorspelbare, controleerbare, prikkelarme situaties. Hoogsensitieve mensen ook, maar daarnaast kunnen ze zich evengoed overgeven aan intense prikkels. Voor hen hangt het af van dosering en timing. Soms zijn ze in staat de heftige emoties die volgen uit intense zintuiglijke ervaringen te ontvangen en te verwerken, soms niet. Het eerste gebeurt als ze goed uitgeslapen zijn, fit zijn, met weinig stress opgescheept zitten. In het omgekeerde geval gebeurt het tweede en dan reageren ze weinig verschillend van zintuiglijk hooggevoelige autisten.

Het verschil tussen kunnen en aankunnen

Als gevolg van hun sterk wezenscontact, zijn de meeste hooggevoelige mensen op meer dan één vlak erg begaafd. Ze worden immers continu gevoed met alle menselijke vaardigheden en kennis die hun wezen doorheen de levens heeft geïntegreerd. De combinatie van hoogsensitiviteit en hoogbegaafdheid komt dan ook vaak voor, al is dit zeker geen algemene regel.

Hoogsensitieve personen kunnen in de praktijk altijd wel iets wat anderen minder goed kunnen en velen kunnen heel veel. Maar dat is lang niet hetzelfde als iets aankunnen. Bij gewoon gevoelige mensen ligt dit over het algemeen eenvoudiger: wat je goed kunt, bezorgt je weinig stress, levert je veel positieve feedback op – wat je eigenwaarde stelselmatig versterkt – en die bezigheden kun je dan ook goed aan. Je krijgt er immers respect, energie en levensvreugde door.

Bij hooggevoelige mensen is de factor stress door overprikkeling een stoorzender die deze logica maar al te vaak doorbreekt. Een hoogsensitief persoon kan het niet altijd aan om zijn talenten in de praktijk te brengen of om ermee naar buiten te komen, omdat dit met zodanig veel emotionele prikkels gepaard kan gaan dat men er te snel oververmoeid van wordt. Laat staan dat men er zijn beroep van kan maken. Een voorbeeld om dit te verduidelijken:

Een hoogsensitief acteur kan een briljant vertolker van emoties zijn en tegelijkertijd een podiumbeest die weet hoe hij op subtiele wijze met een publiek in interactie kan gaan. Maar dat betekent nog niet dat hij het acteren ook aankan. Daarvoor moet hij bestand zijn tegen de vele urenlange repetities met medespelers waarbij heel wat emoties opwaaien, tegen de stress van de regisseur, tegen het rondhangen en wachten voor en na de voorstellingen enzovoort. En dat is een ander paar mouwen.

Of het nu gaat om een dagdagelijkse bezigheid, een hobby of een professionele activiteit, telkens weer is er de vraag hoe vaak je dit aankan met alles erop en eraan. Hoe frequent kun je dit doen zonder overprikkeld te worden, hoe lang of met hoeveel tussenpauze?

Uiteraard zijn dit vragen die niet enkel voor hoogsensitieven gelden, maar de conclusie ‘ik ben hier wel goed in, maar het is niets voor mij’ wordt beduidend vaker getrokken door hooggevoelige mensen dan door anderen. Hoogbegaafde mensen kennen hetzelfde probleem, maar meestal is verveling bij hen de oorzaak. Getraumatiseerde mensen gaan dan weer vaak hun talenten uit de weg doordat ze overvallen worden door angsten. Maar hoogsensitieve mensen moeten veelal een rem zetten op het in de praktijk brengen van waar ze goed in zijn omdat ze anders de grens overschrijden van wat ze qua overprikkeling aankunnen. Een ander voorbeeld:

Kunnen schrijven is één ding. Maar het aankunnen om elke week tegen een deadline op te schrijven veroorzaakt veel stress. Deze wordt nog groter indien je in opdracht over bepaalde onderwerpen dient te schrijven, als je geconfronteerd wordt met de evaluatie en de kritiek van een redacteur en met collega’s die in eenzelfde ruimte zitten te werken. Een hooggevoelig schrijver zal dan ook sneller kiezen voor de eenzaamheid van freelance journalistiek dan voor een vaste baan op een krantenredactie, ongeacht de bestaansonzekerheid dat dit met zich meebrengt. Uit noodzaak.

Het in de praktijk brengen van een talent of het aarden van een wezenlijke kwaliteit brengt altijd allerlei gebeurtenissen en situaties met zie mee die veel prikkels inhouden en dat terwijl men net heel wezenlijk, gevoelig en kwetsbaar in het leven staat omdat men vanuit het kwetsbare wezenlijke bewustzijn bezig is met wezenlijke inspiratie neer te zetten. Nog een voorbeeld:

Een hooggevoelig persoon met een sterk ontwikkeld overzicht en met leidinggevende kwaliteiten is in theorie een uitstekend manager, te meer daar hij over sterke empathische kwaliteiten beschikt, wat het omgaan met personeel ten goede komt. Maar in de praktijk komen daar de emotionele reacties van dit personeel bij, de machtsspelletjes van zowel de concurrentie als van collega’s. Tel daar het wezenlijke engagement bij op dat over het algemeen gepaard gaat met een groot verantwoordelijkheidsgevoel en je hebt het perfecte recept voor een burn-out.

In de praktijk moeten getalenteerde hoogsensitieve personen met vallen en opstaan leren hoe ver ze kunnen gaan in het exploiteren van hun kwaliteiten. Wat meestal evenmin gemakkelijk is, is het leren omgaan met de kritiek van de buitenwereld die hen al te snel het stempel geeft van ‘gemakzuchtig’, ‘asociaal’ of ‘gebrek aan motivatie’ of ‘gebrek aan ambitie’, want zo wordt het meestal geïnterpreteerd als een hooggevoelig mens rekening houdt met zijn grenzen en daardoor minder lang werkt, alleen gaat zitten werken, een promotie afslaat, personeelsfeesten vermijdt en dergelijke meer.

Evenwicht is meestal een kwestie van dosering, maar in onze van prikkels overladen maatschappij komt het er vooral op aan zorgvuldig uit te zoeken in welk soort gebouw je terecht komt, in welke omgeving, bij wie en hoe de sfeer is. Dit geldt zowel voor hobby’s als voor werk. Een job of een hobby opgeven of een kans aan je neus laten voorbijgaan is geen mislukking, als de achterliggende reden is dat je het ziet aankomen dat je het niet zal aankunnen. Het is integendeel een positieve stap in je zoektocht naar een evenwichtig leven waarbij je tezelfdertijd wezenlijk gevoelig kan zijn en voor jezelf kunt zorgen. De ene hooggevoelige mens moet daarbij al wat langer zoeken dan de andere, maar als ‘wezenlijk zijn’ betekent dat je tevens in harmonie leeft met je individuatieproces, dan moet er voor elke hoogsensitief mens wel een niche in de maatschappij bestaan waarbij iets kunnen, hand in hand gaat met het ook aankunnen.

Inhoud van het boek:

Inleiding p 7

I Invalshoeken

Hoogsensitiviteit anders bekijken p 12

Psycho-energetische kenmerken van hoogsensitiviteit p 17

Recent wetenschappelijk onderzoek p 26

Wie is hoogsensitief? p 32

De gradiënt tussen autisme en hoogsensitiviteit p 34

Selectieve en algemene hoogsensitiviteit p 35

De biologische wortels van hoogsensitiviteit p 36

Hoogsensitieve genen p 40

De rol van hoogsensitiviteit in de ontwikkeling van de mens p 41

Oorzaken van hoogsensitiviteit p 44

De hoogsensitieve deelpersoonlijkheid p 50

Hoogsensitief of sociale fobie? p 52

II Empathie en emotionaliteit

Empathie en sympathie p 55

Leren omgaan met empathie p 58

Niet louter éénrichtingsverkeer p 62

Emotionele en zintuiglijke hoogsensitiviteit +

de verschillen met autisme p 64

Hoogsensitieve emotionaliteit p 66

Het verschil met de piekemoties bij autisme p 69

Emotionele veerkracht p 72

III Verschillende types

Hoogsensitieve persoonlijkheidstypes p 75

1 Basistype p 75

2 Gewone, onbewuste hoogsensitiviteit p 76

3 Extraverte hoogsensitiviteit p 77

4 Impulsieve hoogsensitiviteit p 78

5 Ontkende hoogsensitiviteit p 80

6 Overgecompenseerde hoogsensitiviteit p 81

7 Hoogsensitief en hoogbegaafd p 82

8 Gestructureerde hoogsensitiviteit p 84

9 Geaarde hoogsensitiviteit p 85

10 Hoogsensitief en ongeaard p 86

11 De hoogsensitieve workaholic p 87

12 Het hoogsensitieve showbeest p 88

13 Extreme vormen van hoogsensitiviteit p 88

14 Identiteitswisselaars en identiteitsrovers p 92

Veranderingen in de mate van hoogsensitiviteit p 96

De integratie van een bijna-doodervaring p 98

IV Hoogsensitief functioneren

Het verschil tussen kunnen en aankunnen p 108

Hoe doorbreek je de pseudo-autistische cocon? p 111

Pseudo-adhd en schijn-add p 115

Van dissociatie tot scheppende bezigheid p 116

De intensiteit van hoogsensitiviteit en de behoefte aan pauze p 120

Hoogsensitieve kwetsbaarheid p 122

Leren omgaan met introjecties p 131

Het aarden van inzichten p 135

Hoogsensitieve eenzaamheid p 139

Een dubbelzinnige relatie met grenzen, kaders en levensritmes p 141

Een dubbelzinnige relatie met leven in het hier en nu p 144

Moeilijke slapers met diepe dromen p 146

Hoogsensitiviteit en aarding p 150

Hoogsensitief lichaamscontact p 151

Wezenlijk verantwoordelijkheidsgevoel p 156

Wezenlijk ervaren en genieten p 159

Stokoud en nooit volwassen p 162

Vroegwijze laatbloeiers p 163

Hoogsensitiviteit en leren p 169

Te veel interesses p 170

Inspiratie en vormgeving p 175

Hoogsensitiviteit en rouwprocessen p 177

De behoefte aan een zinvol leven p 180

De levensweg van hoogsensitieve mensen p 182

Leren omgaan met zichzelf p 184

Sociale handicap of gewoon anders? P 186

V Geen licht zonder schaduw, geen schaduw zonder licht

Hoogsensitiviteit en psychoses p 189

Hoe werkt een psychose? P 190

Uitwegen uit de psychose p 196

Hoogsensitiviteit, drugs en alcohol p 200

De schaduwzijde van extreme verbondenheid p 203

De schaduw van hoogsensitiviteit p 207

Zijn hoogsensitieve mensen automatisch ook altijd integer? p 209

Compensatie of camouflage voor gespleten persoonlijkheden? p 213

Een tegengewicht voor ernstige jeugdtrauma’s p 215

De schaduw die schaduwen kan zien p 219

De positieve intentie van Hoogsensitiviteit p 223

VI Relaties, seksualiteit en opvoeding

Hoogsensitieven onder elkaar p 227

Hoogsensitieve vriendschap p 230

Hoogsensitiviteit, relaties en valkuilen p 232

Hoogsensitief x hoogsensitief p 233

Hoogsensitief x gedreven en gepassioneerd p 234

Hoogsensitief x autistisch p 234

Andere zorgrelaties p 236

Hoogsensitief x narcistisch p 237

Hoogsensitief x psychopathie p 238

Wezenlijke verwarring p 240

Biseksueel of toch niet? p 247

Hoogsensitieve seksualiteit p 249

Hoogsensitief en zwanger p 252

Het opvoeden van hoogsensitieve kinderen p 254

Hoe hoogsensitieve kinderen patronen

van hun ouders overnemen p 258

Nawoord p 262