Terug leren omgaan met emoties - Hoogsensitief - Anders Bekeken Aanvulling 4

Terug leren omgaan met emoties

Alhoewel hooggevoelige mensen nood hebben aan een onbelemmerde emotionele expressie, zijn er velen die vervreemd zijn van hun emotionaliteit als gevolg van de opvoeding die ze hebben genoten en de manier waarop ze zich hebben aangepast aan de normen van de Westerse maatschappij. Rationaliteit staat nog steeds voorop in het Westerse prioriteitenlijstje, gevolgd door nuchtere beheersing van de emoties. Emotioneel reageren is nog steeds taboe, vooral dan als volwassene. Emotioneel zijn wordt nog steeds gelijkgesteld aan onvolwassenheid, zwakte en onbetrouwbaarheid. De Westerse psychiatrie heeft bv de neiging om elke heftige, langdurige emotionele uitbarsting te catalogeren als een psychose.

Het gevolg is dat hoogsensitieve mensen die tevens over sterk ontwikkelde rationele vermogens beschikken, gestimuleerd worden om al hun wilskracht in te zetten om hun van nature erg heftige emoties te onderdrukken. Bij de meesten lukt dit maar half, tijdelijk of helemaal niet. Maar mensen met een sterke mentale controle kunnen dit wel, ondanks hun hoogsensitiviteit. Zij vervreemden soms helemaal ten opzichte van hun emoties. Het gevolg is dat ze bij elke situatie die om emotionele verwerking vraagt in autiform gedrag vervallen en vervreemden van zichzelf en hun leefwereld. Zonder emotionele interactie treedt die vervreemding immers automatisch op. Gaat het om heftige gebeurtenissen, zoals het verlies van iemand die dicht bij hen staat, dan kunnen ze zelfs in shock gaan. Ze blokkeren volledig op emotioneel en gevoelsmatig vlak en zijn niet langer in staat een interactie met hun omgeving aan te gaan. In de hersenen ontstaat er een acuut te kort aan allerlei neurotransmitters en hersenhormonen. De klinische diagnose die hierop volgt is in de regel depressiviteit, al dan niet in combinatie met een burnout. Ze kunnen zich immers nog een tijdje staande houden dankzij hun mentale controle, tot ze als gevolg van meestal slaapgebrek crashen. Dan volgt al snel ‘psychose’ als diagnose. De medische wetenschap reageert hierop met het onderdrukken van de symptomen, zonder het onderliggende probleem aan te pakken, waardoor dergelijke mensen keer op keer, maar ook steeds sneller in dezelfde rollercoaster terecht komen.

Wat er feitelijk aan de hand is, is dat er een innerlijke chaos aan emoties ontstaat die geen uitweg naar buiten vinden. Huilen, roepen en dergelijke zijn niet aan de orde. Praten over de emoties gebeurt evenmin. Alle spontaniteit op dat vlak is immers al zodanig lang onderdrukt dat men geen besef meer heeft van het ontladend effect dat dit heeft. Het wordt echter vaak nog erger doordat huisartsen en psychiaters in dergelijke gevallen zeer snel allerlei psychoactieve medicatie voorschrijven, gaande van slaapmiddelen over antidepressiva tot antipsychotica. Los van het feit dat de werking van dergelijke medicatie van mens tot mens sterk verschilt en bij velen niet het gewenste effect hebben, leidt dit tot een nog sterkere vervreemding ten opzichte van de eigen emotionaliteit. Voor hoogsensitieve mensen vormt dit een onleefbare situatie.

In sommige gevallen ontstaat er een bijkomend probleem doordat de opgekropte emotionele ladingen een uitweg zoeken via het lichaam, wat resulteert in psychosomatische ziektes.

Een voorbeeld hiervan was een hoogsensitieve opvoeder die na twintig jaar extreme zelfbeheersing moest stoppen met zijn werk – hij werkte met groepen jonge psychiatrische patiënten – wegens een levensgevaarlijke hoge bloeddruk. Deze was het gevolg van alle heftige emotionele reacties op de gebeurtenissen op zijn werk in combinatie met de toenemende werkdruk en het feit dat hij steeds minder tijd overhield om er te zijn voor zijn bewoners door allerlei reorganisaties op het werk.

De weg hieruit is eenvoudig, maar in de praktijk soms lang, niet in het minst door de persoonlijke en de sociale weerstand tegen het inzicht dat emoties niet alleen goed zijn, maar zelfs noodzakelijk. Ze worden immers al zolang als een ongewenste bedreiging beschouwd dat alleen al het omdraaien van die gedachte een heel karwij kan zijn.

De verandering in attitude ten opzichte van het erkennen en uiten van emoties moet uiteraard gepaard gaan met een verandering van de bijbehorende gedragspatronen. Dit kan de volgende stappen omvatten:

1/ Indien dit van toepassing is dient de psychoactieve medicatie afgebouwd te worden tot een niveau dat opnieuw emotionele beleving toelaat. Deskundige begeleiding van een arts die weet waar hij mee bezig is, lijkt me hierbij aangewezen. Er bestaan middelen die de heftigheid van de emoties afzwakken zodat ze gemakkelijker hanteer baar worden, zonder dat dit leidt tot vervreemding van zichzelf. Voor mensen die al heel lang heel veel emotionele ladingen hebben opgestapeld kan dit een belangrijk hulpmiddel zijn.

2/ Systematisch leren herkennen wanneer er emoties komen opzetten en leren om er onmiddellijk over te praten. Dit is natuurlijk pas mogelijk indien er een vertrouwenspersoon is met wie dit op een veilige manier kan. Emotionele veiligheid ontstaat pas indien er voldoende begrip is voor de emoties, acceptatie van de manier waarop ze eruit komen en inzicht is in de aard en het ontstaan van die emoties. Kortom, men heeft behoefte aan iemand met een grote, natuurlijke emotionele intelligentie. Voor sommige mensen zal dit betekenen dat ze hun entourage moeten uitbreiden of op een andere manier met hun vrienden of familieleden moeten leren omgaan. Het therapeutisch proces beperkt zich in dit geval niet louter tot henzelf.

3/ Men moet op zoek gaan naar een creatief expressiemiddel dat helpt om de emoties uit te drukken en te ontladen. Dit is even belangrijk als erover praten. Muziek, dansen, boetseren, beeldhouwen, tekenen en schilderen, zijn de meest voorkomende expressievormen. Zingen kan ook, maar dit is op momenten van emotionele overbelasting erg moeilijk omdat de spontane psychosomatiek hiervoor in de weg zit. De keel snoert zichzelf namelijk vanzelf dicht.

4/ Naast de bestaande sociale contacten en bezigheden zoals werk, sporten, vrijblijvende hobby’s en vriendenkring, heeft men nood aan een positief project. Hiermee bedoel ik een bezigheid die zowel emotioneel bevredigend als sociaal zinvol is. De mate waarin iets zinvol is, kan niet objectief bepaald worden. Dit is op zich ook al een emotionele kwestie. De keuze wordt immers gemaakt door de vraag: geeft het mijn leven een gevoel van zin of niet? Dit positief project kan samenvallen met het creatief expressiemiddel of het kan iets anders zijn. Een muzikant kan bv zelf ook componeren of met een groep naar buiten komen in plaats van louter vrijblijvend voor zichzelf te spelen. Anderen gaan een engagement aan in een of andere vereniging met een sociale doelstelling of doen iets met dieren zoals honden dresseren, katten opvangen of helpen in een dierenopvangcentrum. Dit positief project zorgt voor een noodzakelijk tegengewicht en voor structuur bij het omgaan met emotioneel belastende situaties en teleurstellingen.

5/ Veel lichaamsbeweging, bij voorkeur in open lucht en /of in het kader van de ontwikkeling van lichaamsbewustzijn vormen een even belangrijk hulpmiddel voor het herstellen en bewaren van het innerlijk evenwicht bij emotionele belasting. Yoga, Tai-chi, emotioneel lichaamswerk en therapeutische vormen van dansexpressie zijn hier goede voorbeelden van. Ook deze bezigheden kunnen samenvallen met het positief project.

6/ Het aanleren en uitvoeren van emotionele verwerkingstechnieken is nodig om oude trauma’s en de bijbehorende emotionele ladingen op te ruimen. Visualisatietechnieken en verwerkingsmethodes die op psychodramatechnieken geënt zijn (Gestalt onder anderen), zijn zeer efficiënt. Ook EFT¹ en EMDR² kunnen veel bijdragen tot het emotioneel herstel. Lichaamsgerichte therapieën zoals haptonomie, osteopathie en Feldenkreis zijn vaak nodig om de psychosomatische effecten van het langdurig onderdrukken van emoties te niet te doen.

1 Emotional Freedom Technique. Hierbij wordt met een combinatie van acupressuur en psychotherapie gewerkt.

2 Eye Movement Decensitization and Reprocessing: hierbij worden traumatische herinneringen opgehaald en tezelfdertijd wordt de aandacht door middel van oogbewegingen herhaaldelijk van links naar rechts verplaatst. Dit leidt tot hetzelfde soort verwerkingsprocessen als we van nature doormaken tijdens de droomslaap, waarin dezelfde snelle oogbewegingen voorkomen.

*****
(deze tekst vormt een aanvulling die zal opgenomen worden in de volgende druk van mijn boek Hoogsensitief - Anders Bekeken; isbn 9789077101001)
boek bestellen? http://www.henkcoudenys.be/psychologie.php